انار از دیدگاه طب سنتی( 2 )

 انار ( رمان)

به فارسي انار گويند و اقسام مي­باشد. شيرين بي دانه را كه املسي نامند و لطيفتر از ساير و سرد به اعتدال و در اوّل تر و با قوّة قابضه و قليل الغذا و مولّد خلط صالح و نفّاخ و از اين جهت باعث نعوظ محرورين است و مدرّ بول و مفتّح و جالي و مليّن طبع و مورث تشنگي و خوردن او بعد از طعام سبب انحدار آن و جهت تصفية روح كبدي و تقويت جگر و استسقاء لحمي و زقي و سوءالقنيه و يرقان و سپرز و خفقان و الم سينه و سرفة حارّ و صاف كردن آواز و فربه كردن بدن و نفوذ فرمودن غذا و رفع جرب و حكّه و نيكو كردن رنگ رخسار نافع است و اكثار او مفسد غذا و مرخّي معده و مصلحش انار ترش و در باردالمزاج زنجبيل پرورده است

 ربّ انار شيرين در افعال قويتر از آب او و مرخّي معده و مصلحش مصطكي است و چون سر انار شيرين را سوراخ كرده و به دفعات بقدري كه گنجايش داشته باشد روغن بادام شيرين در او ريخته و بر روي آتش گذارند تا روغن را جذب كند و به حدّي رسد كه ديگر جذب نتواند كرد مكيدن او جهت درد سينه و سرفه از مجرّبات است و به دستور آشاميدن آب او با شكر و نشاسته و صمغ عربي و روغن بادام كه نيم گرم باشد همين اثر دارد و انار ترش و شيرين كه به عربي مز و به فارسي ميخوش گويند در سردي و تري مايل به اعتدال است.و انار ترش در دوم سرد و خشك و قابض و مدرّ بول و مسكّن حرارت معده و غليان خون و مانع سيلان مواد معده و جهت رفع خمار و قي و خفقان حارّ و منع صعود بخار غذا و رفع دخانيّة آن نافع است و اكثار او مورث قرحة امعاء و سحج و مضرّ مبرود و مضعّف جاذبة جگر و قوّة باه و مصلحش انار شيرين و زنجبيل پرورده و امثال او و

 آب انارين كه با پيه افشرده باشند از نيم رطل تا يك رطل و بيست مثقال شكر خام مسهل صفرا و مقوّي معده است و جهت تبهاي صفراوي و يرقان و جرب و حكّه نافع است و ضماد مطبوخ مهرّاي او با پوست و تخم جهت جرب و حكّة صفراوي مجرّب و طلاي مطبوخ او با شراب جهت تحليل اورام بيعديل است و مضمضة آب او جهت قروح خبيثة دهان و قلاع و اكتحالش جهت ناخنه و سبل نافع و ضماد و عصارة او كه در طبخ غليظ شده باشد با قدري عسل جهت قروح خبيثه و قرحة ‌بيني و گوشت زياد زخمها و درد گوش مفيد است و سويق او قابض و جهت رفع خواهش خوردن گل و امثال او زنان حامله را مؤثّر است و ربّ انار ترش در افعال قويتر از آب اوست و چون آب انارين را در ظرف مس به قوام آورند جهت سلاق و جرب و تقويت باصره و جراحات مزمنة خبيثه نافع است و چون جوف آن را خالي كرده و روغن گلسرخ در او ريخته و به آتش نرم گذاشته و در گوش بچكانند جهت درد آن بغايت مؤثّر و پوست انار بغايت قابض و بارد و مجفّف است و سفوف او با عفص مسهل به عصر اخلاط سوخته و جهت رفع آتشك بغايت مفيد و جلوس در آب طبيخ او جهت سيلان حيض و خروج مقعد و ضماد او با عسل جهت رفع آثار آبله و طلاي سوختة او با عسل بر سينه و معده جهت منع نزف­الدّم و قي­الدّم و نفث­الدّم و حقنه با آب او كه با برنج و جو مقشّر بوداده جوشانيده باشند جهت رفع اسهال و سحج و مضمضه به آب طبيخ او جهت تقويت لثه و آشاميدن او جهت سلس البول و شستن مقعد به آن جهت قطع خون بواسير و امراض مقعد و آشاميدن سایيدة او بقدر يك درهم با آب گرم جهت رفع كرم معده بيعديل است و طبيخ بيخ انار در اين باب از مجرّبات است و جهت نزلة حارّه و درد دندان مضمضة او بيعديل است و چون پوست انار ترش را با مازو بالسّويه ساييده و در سركه بجوشانند تا مهرّا شود و منعقد گردد و بقدر فلفل حبها ترتيب داده، پانزده عدد و زياده از آن جهت رفع اسهال مزمن و سحج مخوف و قرحة امعاء و مقعد مجرّب است و ربّ انار در دوم سرد و در اوّل خشك و قابض است و جهت التهاب و تشنگي مفرط و تبهاي تند و قي و خمار و رفع فساد خواهش حوامل و فساد رنگ رخسار و رفع غم نافع و اناردان قابضتر از ربّ هر يك است و در افعال قويتر و كوبيدة ترش او با مويز بالسّويه و خمس او زيرة كرماني جهت رفع قي و تقويت معده مجرّب است و مضرّ سحج و سرفه و مصلحش مويز و گردكان و بدلش سماق است

 گل انار در افعال مثل گلنار فارسي است و جهت قطع خون بن دندان و التيام جراحات و فتق و قلاع و ضماد او با برگ رز بر فم معده جهت قي مفرط نافع است و عصارة او با گلاب جهت منع ريختن مواد به چشم و رفع ورم و با آب بارتنگ جهت قرحة احليل و با آب جهت ابتداي داخس و خراش پا كه از موزه و كفش شده باشد و با سركه جهت باد سرخ نافع و عصارة پوست و پيه او قايم مقام گل اوست و خوردن هفت عدد از آن كه هنوز باز نشده باشد به نهجي كه دست گرفته و گلها را ناشتا بلع كنند جهت قطع خون و بروز دمل و رمد تا يك سال آزموده است و دانه­هاي زردي كه در اقماع انار مي­باشد شبيه به ذرور و در افعال مثل تخم گل است.

منبع: کتاب تحفه حکیم مومن